Pochodzenie uniwersytetów ludowych
 

Sięgając do ujęcia tradycyjnego Szkół dla Życia należy rozpocząć od przybliżenia wybitnej postaci Mikołaja Fryderyka Seweryna Grundtviga. Duńczyka, który w toku swoich prac i analiz stworzył koncepcję uniwersytetu ludowego, jako placówki dla dorosłych mieszkańców wsi, „która by ich przygotowała do udziału w sprawach społecznych”[3]. Grundtvig był duńskim teologiem i kapłanem, ale także filozofem, historykiem, poetą, pedagogiem i szanowanym działaczem społecznym. Pracował nad koncepcją Szkoły dla Życiaprzez okres blisko dwudziestu lat. Kiedy projekt szkoły dla ludu został zakończony, a decyzja Króla Christiana VIII o utworzeniu pierwszej wszechnicy – po kilkuletniej „walce” z opozycją – w końcu została ogłoszona odpowiednim dekretem, to nagła śmierć Króla przekreśliła możliwość wdrożenia w życie projektu grundtvigiańskiego.

Zawirowania historyczno-polityczne spowodowały, iż pierwszą szkołą ludową w pełni realizującą (ale nie od początku powstania) założenia ideowe M.F.S. Grundtviga był uniwersytet ludowy (Folkehojskole) w Ryslinge, w którym nauczano ubogich rolników, a jego założycielem był Krystian Kold (1816-1870). Był to moment przełomowy w historii uniwersytetów ludowych w Danii, które zyskały w krótkim czasie dużą popularność. Idea Szkoły dla Życia dość szybko „wyemigrowała” także do innych krajów, gdzie również cieszyła się niebagatelną popularnością.

W historii polskiej oświaty zachodzi pewna trudność jeśli chodzi o określenie konkretnej daty (a w tym i pierwszej placówki) powstania pierwszej instytucji funkcjonującej w oparciu o pedagogię Grundtviga. Uwagę na ten fakt zwraca również Tomasz Maliszewski, który w swoich rozlicznych tekstach rozważa odpowiedź na pytanie o to „jak daleko, jak głęboko w historię można sięgać, aby poszukiwać czy to instytucji społecznych lub innych zorganizowanych form działalności edukacyjnej, czy też rodzimych rozważań teoretycznych odpowiadających genetycznym założeniom idei, którą uosabia związek frazeologiczny uniwersytet ludowy?”[4]. Podążając za tokiem myślowym Maliszewskiego warto by się zastanowić czy mówiąc o zaistnieniu koncepcji Szkoły dla Życia w Polsce należy podawać datę utworzenia Uniwersytetu Ludowego w Dalkach (1921 rok) przez księdza Antoniego Ludwiczaka, czy może raczej utworzonego w 1924 roku Uniwersytetu Ludowego w Szycach przez Ignacego Solarza, a może właściwiej byłoby sięgnąć nieco dalej i spostrzec, że dużo z koncepcji Grundtviga odnajdujemy w Naszym ojczystym Pszczelinie, gdzie Jadwiga Dziubińska w 1900 roku utworzyła Fermę Ogrodniczą dla dorosłych. Trudno jest jednoznacznie przyjąć, która z tych placówek zasługuje na miano pierwszego polskiego uniwersytetu ludowego. W mojej ocenie (ale także i innych badaczy uniwersytetów ludowych w Polsce) we wszystkich trzech wymienionych placówkach realizowano pedagogię Grundtviga, a zatem uznać można, iż pierwszym uniwersytetem ludowym w Polsce – choć nie noszącym takiej nazwy – będzie Farma Ogrodnicza prowadzona w mazowieckim Pszczelinie. To właśnie tam Jadwiga Dziubińska prowadziła placówkę, której konspiracyjnym celem „miało być jednak nie tylko przygotowanie słuchaczy do nowoczesnego gospodarowania na roli, ale także zaszczepienie w nich ducha społecznikowskiego i wychowanie przyszłych liderów społeczności lokalnej”[5]. Działalność tej placówki, ale także kliku innych powołanych w kolejnych latach w Kruszynku, Sokołówku, Gołotczyźnie, Krasieninie oraz Bratnem (za: Maliszewski 2003), przerwał wybuch II Wojny Światowej. Od tego momentu losy polskich uniwersytetów ludowych bywały różne, jednak już zawsze (w mniejszej lub większej liczbie) były/są one obecne w historii oświaty osób dorosłych w Polsce.  

 

Zachodniopomorski Uniwersytet Ludowy jest Fundacją

 

W lutym 2017 roku zrodziła się idea powołania do życia Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Ludowego, jako placówki niepublicznej, poświęcającej swoją działalność przede wszystkim osobom dorosłym zamieszkującym obszary wiejskie. Z uwagi na fakt bezpośredniego sąsiedztwa z Federalną Republiką Niemiec organizatorzy pragną przeznaczyć znaczną część działalności placówki na naukę języka niemieckiego (dla Polaków) oraz języka polskiego (dla Niemców), a tym samym na szeroko pojętą wymianę międzykulturową.

Wzorem do naśladowania dla twórców Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Ludowego stały się niemieckie placówki internatowe dla osób dorosłych Heimvolkshochschule (Uniwersytety Ludowe). Inicjatorzy pomysłu pragną aby ZUL stał się swoistego rodzaju centrum międzykulturowym organizującym zarówno długie (2-letnie) kursy, jak i krótkie (weekendowe) kursy. Poza tym planują przygotowywać wystawy, wernisaże, warsztaty, szkolenia czy przedsięwzięcia integrujące środowisko lokalne (mając na uwadze zarówno najbliższych sąsiadów z otoczenia ZUL, jak i przyjaciół z Niemiec).

Zaplanowano, że pierwsze kursy rozpoczną się po przystosowaniu siedziby Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Ludowego(placówka znajduje się w gminie Dobra Szczecińska) tj. w marcu 2018 roku.

Istotne jest to, że choć Zachodniopomorski Uniwersytet Ludowy jest obecnie Fundacją w organizacji to jego założyciele biorą czynny udział w spotkaniach Ogólnopolskie Sieci Uniwersytetów Ludowych oraz w pracach nad przygotowaniem Programu Wsparcia Uniwersytetów Ludowych opracowywanym we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Założyciele ZUL odbywają wizyty studyjne w tożsamych placówkach w Polsce oraz w Niemczech.

 

Zadania Szkoły dla Życia:

1.     Promowanie dojrzałego patriotyzmu przy jednoczesnym poszanowaniu dla odmienności,

2.     Promowanie edukacji obywatelskiej i budowanie społeczeństwa obywatelskiego,

3.     Podejmowania na rzecz jednostek wykluczonych,

4.     Realizacja zadań o charakterze kulturalnym,

5.     Wsparcie w rozwoju ruchu samokształceniowego i autorskiej twórczości artystyczno-kulturalnej,

6.     Rozwijanie kompetencji kluczowych,

7.     Prowadzenie edukacji zawodowej w wybranych kierunkach z wykorzystaniem holistycznego podejścia do jednostki i jej potrzeb,

8.     Propagowanie idei zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego,

9.     Organizacja czasu wolnego,

10.    Przygotowanie do rozumienia i akceptacji zmian cywilizacyjnych (za: Maliszewski 2016).

 

Metody pracy w uniwersytetach ludowych:

·       „żywe słowo”

·       „wspólny pobyt przy wspólnym stole”

·       Praca słuchaczy na rzecz uniwersytetu ludowego

·       Wspólna organizacja czasu wolnego

·       Praca w projektach

·       Samokształcenie

·       Atmosfera współdziałania i współpartnerstwa

·       Praca w grupach

·       Nauka poprzez praktykę